De vrijheid van de mens als individu en politieke vrijheid.

​

Op dit moment neemt het begrip ‘vrijheid’ in allerlei maatschappelijke en politieke discussies een belangrijke plaats in. Als in wedstrijd verklaren politieke partijen dat ze pal staan voor de vrijheid van het individu en de vrijheid van ons als burger - vrijheden die van alle kanten dodelijk zouden worden bedreigd. Onduidelijk blijft daarbij in veel gevallen wat men onder vrijheid verstaat, voor wie de vrijheid die men zegt te verdedigen precies geldt  - en vooral ook voor welke mensen of groepen mensen niet.

Tegen de achtergrond van de huidige discussie heeft het zin om zorgvuldig na te gaan wat vrijheid voor ons als individu en als burger zou kunnen betekenen. Benedictus de Spinoza (1632-1677) maakt in zijn tijd, in de zeventiende eeuw, een schets van wat hij noemt ‘de vrije mens’, en onderzoekt vervolgens nauwkeurig de wegen die mensen naar zelf-bevrijding, dit wil zeggen vergroting van hun vrijheid, zouden kunnen brengen.

Jeroen Bartels wil in zijn verhaal aandacht schenken aan de belangrijkste elementen van Spinoza’s betoog over de plaats en rol van menselijke vrijheid, om zo te laten zien dat zijn bijdrage ook voor de huidige maatschappelijke discussie van vitaal belang is en van grote waarde voor de ontwikkeling van eigen denken en handelen.

​

Wanneer kunnen mensen zich ‘vrij’ of ‘vrijer’ noemen? In Spinoza’s bespreking van de wegen die naar vermeerdering van menselijke vrijheid leiden speelt het begrip ‘God’ een centrale rol. Tegelijk wordt hij echter ook vaak als ‘atheïst’ beschouwd. Hoe zit dit? Heeft praten over ‘God’ (in de betekenis waarin Spinoza dit woord gebruikt) in de context van de huidige discussie over menselijke vrijheid nog zin?

Meer dan genoeg vragen om over na te denken.

​

Jeroen Bartels (1941).

Van 1976 tot medio 2002 was Jeroen Bartels werkzaam aan de RUG in de faculteit Filosofie. Daarna heeft hij  verschillende cursussen verzorgd, alleen of in interdisciplinaire samenwerking,
o.a  voor de HOVO, voor de Internationale School voor Wijsbegeerte in Leusden en in andere verbanden. Zijn belangstelling (en liefde) voor het werk van Spinoza kreeg pas voldoende ruimte rond 1997.