In deze lezing verkent Joke Hermsen de wisselwerking tussen taal en herinnering aan de hand van haar nieuwe roman Rivieren keren nooit terug.

 

In Matière et memoire (1939) maakte Bergson onderscheid tussen het praktische ‘gewoontegeheugen’, dat de herinneringen herbergt die we nodig hebben om te overleven en de ‘ware' of 'pure’ vorm van het geheugen, die niet bewust opgeroepen kan worden, maar ons overvalt tijdens een dagdroom, wandeling of mijmering. We kennen deze memoire involontaire ook uit het werk van zijn zwager Marcel Proust, zoals Joke Hermsen die in ‘Stil de tijd’ heeft beschreven.

 

Niets van het verleden gaat verloren, meende Bergson. We moeten er alleen ontvankelijk voor leren zijn. Proust beschreef de ervaring van een ononderbroken, alsmaar aangroeiend verleden als 'een verruiming van mijn brein, waarin het verleden weer actueel werd en mij een eeuwigheidswaarde gaf’. Wat bedoelde hij daarmee?

 

Joke Hermsen staat stil bij het complexe landschap van de herinnering. Waarom zijn herinneringen van belang? Hoe moeten we Bergsons onderscheid tussen een 'praktisch' en een 'waar' geheugen begrijpen? Hoe kunnen we de verhouding tussen herinneren en vergeten begrijpen? Wat is de relatie tussen verlies en herinnering?

 

Verschenen in 2018:

'Rivieren keren nooit terug.' Roman. Arbeiderspers 2018

​

Ontroerende en knappe reflectie op het verleden (dagblad trouw).

​