De betekenis van ‘secularisatie’ is filosofisch gezien erg belangrijk omdat het in direct verband staat met de vraag wat het betekent om ‘modern’ te zijn. Het Löwith-Blumenberg debat wordt gezien als één van de belangrijkste filosofische discussies over secularisatie – een begrip dat het overgangsproces van een religieus naar een modern, seculier wereldbeeld beschrijft. Een uiteenzetting over dit debat werpt niet alleen een verhelderend licht op dit thema zelf en op andere debatten over dit thema, maar ook op de problemen die opkomen bij dergelijke debatten over concepten als ‘moderniteit’ en ‘religie’.  

 

Heel algemeen gesteld duidt het begrip ‘secularisatie’ op het overgangsproces van een religieus naar een modern wereldbeeld; maar hoe dit precies in zijn werk gaat en wat de implicaties ervan zijn voor zowel de moderniteit als voor religie, is nog maar de vraag. Er is in de filosofie dan ook veel gediscussieerd over wat secularisatie betekent. Vandaag de dag heeft dit thema weer de kop opgestoken, namelijk in de vorm van het zogenaamde ‘postsecularisme’- debat. Maar ook nu nog wordt één discussie nog steeds als referentiepunt gebruikt in de literatuur: de polemiek, gevoerd in de jaren 60 en 70, tussen de Duitse filosofen Karl Löwith en Hans Blumenberg.

Blumenberg verdedigde in dit debat de ‘legitimiteit van de moderniteit’ tegen haar christelijke verleden, terwijl Löwith uiteindelijk zowel het christendom als de moderniteit afwees. Löwith deed dit ten behoeve van een afstandelijke, sceptische houding die doet denken aan de oude Grieken (namelijk Scepticisme, Stoïcisme en Epicurisme), maar die ook gezien kan worden als een reactie op de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. In het bredere secularisatiedebat dat zich vormde rondom de polemiek tussen deze twee auteurs werd Löwith – al dan niet terecht – voor het karretje gespannen van conservatisme, terwijl Blumenberg werd gezien als de verdediger van de verlichting, moderniteit en vooruitgang.

In de Philos-lezing op 7-11 neemt Griffioen het debat kritisch onder de loep nemen en reflecteren op welke lessen wij hier uit kunnen trekken. We kunnen namelijk iets van dit debat leren, niet alleen over de filosofische achtergrond en directe historische context waarin Griffioen Löwith en Blumenberg situeert, maar over eigentijdse vraagstukken omtrent moderniteit en religie. De uiteenzetting werpt ook licht op de problemen die al snel opkomen in dergelijke discussies, zowel binnen als buiten de ivoren toren van academia.   

​

 

Sjoerd Griffioen is promovendus aan de faculteit van wijsbegeerte van de RUG. Hij is opgeleid als historicus en filosoof, en doet zijn promotieonderzoek naar het Löwith-Blumenberg debat.

​

Zie ook  http://www.rug.nl/staff/s.l.v.griffioen  en http://denkjewel.nl/member/sjoerd-griffioen/